قدر وقت ار نشناسد دل و کاری نکند

بس خجالت که از این حاصل اوقات بریم

«حافظ»

ضرب‌المثل قدیمی را شنیده‌ایم که گفته‌اند: «وقت طلاست» در صورتی که در علم مدیریت عصر حاضر می‌توان گفت که «وقت» هزاران مرتبه از طلا گران‌قیمت‌تر است چرا که طلای از دست رفته را می‌توان با سعی و تلاش و بهره‌گیری از روش‌های درست و حساب شده به دست آورد ولی وقت و زمان از دست رفته را هرگز!

در فرآیند تحصیلی نیز شاهدیم که گروهی از دانش‌آموزان با وجود داشتن انگیزه و مهارت‌های لازم مانند (هدف گذاری ـ برنامه‌ریزی ـ شیوه صحیح مطالعه و...) قادر به کسب موفقیّت تحصیلی مطلوب و مدنظر خود نمی‌شوند و معمولاً جملاتی شبیه به این را از آن‌ها می‌شنویم.

«در جلسه آزمون وقت کم آوردم» ، «عجله کردم و همین باعث شد تعدادی تست‌ها را غلط بزنم»، «وقتی نمی‌توانم یک سؤال را جواب دهم دچار آشفتگی می‌شوم»، «نمی‌توانم وقتم را در جلسه تنظیم کنم» به این دسته از دانش‌آموزان یادآور می‌شویم که داشتن اطلاعات علمی زیاد تنها عامل موفقیّت نیست بلکه هوش و زیرکی و استفاده‌ی صحیح از وقت نکته‌ی بسیار مهمی است که باید به آن توجه نمود..

کلید طلایی و مهم‌ترین و اساسی‌ترین عوامل «مدیریت زمان» عبارتند از «هدف» و «نظم».

اگر مهارت و هنر «مدیریت زمان» در تمامی امور زندگی سرلوحه‌ی انسان‌ها قرار گیرد می‌تواند تضمین کننده‌ی موفقیّت آن‌ها باشد و به همان میزان اگر دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور نیز بتوانند از این مهارت در تقسیم‌بندی و جزء کردن محتوا و زمان آموزشی خود بهره‌مند شوند، بدیهی است که بهتر و سریع‌تر می‌توانند به اهداف برنامه‌ریزی شده خود برای کسب موفقیّت دست یابند. 

مـدیـریـت زمـان

یعنی توانایی این که چگونه از زمان، صحیح و خوب استفاده کنیم تا بهتر، سریع‌تر و مطمئن‌تر به مقصود و هدف‌های از پیش تعیین شده‌ی خود برسیم. به تعبیری دیگر مدیریت زمان یعنی رعایت انضباط شخصی در این شیوه‌ی مدیریت پدیده‌ی نظم سرلوحه‌ی همه‌ی امور قرار دارد.

انجـام تست‌هـای زمـان‌دار از مهـارت‌هـای مـدیـریـت زمـان

دانش‌آموزان به ویژه داوطلبان کنکور به یاد داشته باشند که آزمون دادن یک مهارت است و کسب آن نیز در گرو تمرین مستمر در شرایط آرامش است تا در شرایط پر اضطراب کنکور نیز بتوانند از آن مهارت بهره ‌گیرند.

بنابراین پیشنهاد می‌شود داوطلبان روش انجام تست‌های زمان‌دار را در منزل تمرین کنند. با نظر به اهمیّت موضوع نکاتی را در مورد «تست‌های زمان‌دار» یادآور می‌شویم:

1 ـ فواید تست‌های زمان‌دار: تمرین زدن تست‌های زمان‌دار در منزل به منظور کسب آمادگی در آزمون دو مزیّت و فایده‌ی مؤثر دارد:

الف ـ افزایش سرعت: با ثبت زمان هر تمرین تست زنی می‌تواند سرعت خود را به نسبت قبل سنجیده و افزایش دهید.

ب ـ افزایش دقّت: با تنظیم وقت تست‌زنی خود برای هر دسته سؤالات تمرینی قادر خواهید بود که علاوه بر سرعت از دقّت بیشتر در پاسخگویی برخوردار شوید. گروهی از دانش‌آموزان با تکیه بر مزیّت اول از تمرین بیشتر احساس بی‌نیازی کرده و اظهار می‌دارند «من برای پاسخگویی وقت اضافه هم می‌آورم» این‌گونه داوطلبان معمولاً به دلیل سرعت زیاد، عدم تنظیم وقت در پاسخگویی بی‌دقّتی نموده و از کسب امتیازی که شایستگی آن را دارند محروم می‌مانند.

2 ـ دروس تست‌زنی: اگر هر روز دروس مطالعه شده‌ی سه روز قبل خود را تست بزنید مؤثرتر است و چون کنکور یک آزمون جامع است. سعی کنید در منزل هم در هر تمرین حداقل سه درس را با هم تست بزنید تا علاوه بر کنترل زمان در چند درس تمرین انتقال ذهنی از یک درس به درس دیگر نیز فراهم آید.

3 ـ مدّت زمان تست‌زنی: چون علاوه بر زمان، اضطراب ناشی از امتحان نیز بر پاسخگویی و نتیجه‌گیری از آزمون تأثیرگذار است، بهتر است زمان تست‌زنی در منزل را از زمان استاندارد کوتاه‌تر در نظر بگیرید تا به آزمون حقیقی شباهت بیشتری پیدا کند.

4 ـ منابع تست‌زنی: بهترین منابع برای داوطلبان، تست‌های کنکور سراسری و آزاد در سال‌های گذشته است.

5 ـ اوّل یادگیری، بعد تست‌زنی: به یاد داشته باشید هیچ‌گاه قبل از یادگیری مناسب به صورت زمان‌دار از تست استفاده نکنید.

در ضمن اگر دسته‌ای از تست‌ها را انجام دادید و نمره‌ی کمتر از 60% گرفتید توصیه می‌شود تست‌زنی را متوقف کنید چون فایده‌ای ندارد و اتلاف وقت است، مطمئن باشید که نیازمند مطالعه و یادگیری بیشتری هستید.

تکنیـک‌هـای مـدیـریـت زمـان در جلسـه‌ی آزمـون

1 ـ تکنیک (× و - ): گاهی برای به خاطر آوردن نام شخص یا موضوعی هر قدر به ذهن خود فشار آورده‌ایم موفق نشده‌ایم اما وقتی پس از نامیدی به کار دیگری مشغول شده‌ایم بلافاصله آن نام یا موضوع به ذهن ما خطور کرده است که این خاصیت ذهنی را «رهایش» می‌نامند.

- برای پاسخگویی به سؤالات آزمون اگر به سؤال و پاسخ کاملاً مسلّط هستید که بلافاصله پاسخ خواهید داد.

- گاهی با اندکی فکر کردن متوجه می‌شوید پاسخ سؤال را نمی‌دانید در این صورت بلافاصله کنار آن سؤال علامت (- ) گذاشته و از آن عبور کنید و به هیچ وجه روی آن متوقف نشوید و به ذهن خود فشار نیاورید (رها شوید).

- گاهی به سؤالی برمی‌خورید که با اندکی فکر کردن در می‌یابید که دادن پاسخ زمان‌گیر است و یا بین دو گزینه که کدام صحیح است شک می‌کنید، کنار آن هم علامت (× ) گذاشته و عبور کنید.

بعد از اتمام سؤالات آن مبحث ابتدا به سؤالات با علامت (× ) و در صورت داشتن زمان کافی به سؤالات با علامت (- ) مراجعه کنید. مطمئن باشید که به درصد قابل توجهی از آن‌ها پس از رهایش ذهنی پاسخ خواهید داد.

2ـ تکنیک‌های زمان پاسخگویی به هر درس: برای حفظ تعادل درصد نمرات و بهبود رتبه‌های آزمون زمان پاسخگویی به هر درس را به همان درس اختصاص دهید، توصیه می‌شود در ابتدای آزمون زمان شروع به پاسخگویی هر درس را کنار نام درس یادداشت کنید مثلاً اگر آزمون ساعت 30/7 آغاز می‌شود و ادبیّات 20 دقیقه زمان نیاز دارد، کنار درس بعدی (مثلاً عربی) بنویسید 50/7 و ....

3 ـ تکنیک زمان مرور: برای این که زمانی برای مرور سؤالات و یا وقت گذاری بیشتر برای سؤالات دروس سخت‌تر داشته باشید بهتر است زمان پاسخگویی به هر درس را چند دقیقه کمتر از زمان استاندارد برای خود تعریف کنید تا در پایان چند دقیقه‌ای را فرصت مرور داشته باشید.

4 ـ تکنیک اولویّت زمان‌های مرور: در زمان مرور ابتدا درس‌هایی را مرور کنید که فرصت نکرده‌اید در زمان تعیین شده تمام سؤالات آن درس را بخوانید. بعد به مرور سؤالاتی بپردازید که با علامت (× ) مشخص کرده‌اید. در انتها به مرور سؤالاتی بپردازید که با علامت (- ) مشخص کرده‌اید.

5 ـ تکنیک حداقل سؤالات: به منظور جلوگیری از آرمان‌گرایی افراطی، قبل از آزمون و در هر درسی حداقل توانایی خود را در نظر بگیرید و حداقل درصد را برای خود پیش‌بینی کنید و یادتان باشد اگر شما نتوانستید 100% سؤالات را پاسخ دهید قطعاً دیگران هم نمی‌توانند تا با آرامش و تسلّط بیشتری بتوانید به پاسخگویی سؤالات بپردازید.

6 ـ تکنیک‌های وقفه در آزمون: خستگی در جلسه‌ی آزمون امری طبیعی است که البته زمان بروز خستگی در افراد متفاوت است بهتر است با اجرای مراحل زیر رفع خستگی نموده و پس از یک دقیقه‌ دوباره توان ذهنی خود را کسب نمایید از جمله:

- تحرّک جسمانی و یا کشش عضلانی برای افزایش سرعت جریان خون و رسیدن خون بیشتر به مغز

- رعایت صحیح وضعیّت نشستن که عمودی نشستن موجب روان شدن حرکت مایع نخاعی و برطرف شدن خستی می‌شود.

- مصرف مواد قندی طبیعی مثل خرما و یا شکلات به منظور میزان گلوکز در مغز به همراه یک لیوان آب.

- تنفّس عمیق و تلقین مثبت تا اکسیژن بیشتری به مغز برسد.